De middelen die via de EU-begroting worden toegewezen zijn weliswaar beperkt, maar hebben ons aanzienlijke voordelen opgeleverd en bijgedragen tot minder ongelijkheid tussen onze regio’s. De huidige uitdaging is om de EU-prioriteiten die door de Europese leiders zijn vastgesteld, te blijven financieren. Zo moet de EU ons helpen bij de overgang naar een digitale en milieuvriendelijkere samenleving. Tegelijkertijd moet ze reageren op nieuwe uitdagingen, zoals de Russische aanvalsoorlog in Oekraïne, en de schuld terugbetalen die ze is aangegaan om landen te helpen van de COVID‑19-pandemie te herstellen. Het is waardevol gebleken om dergelijke uitdagingen samen aan te pakken, maar om te kunnen doorgaan, moet de EU haar begroting hervormen en uitbreiden.

Wat kan de EU doen?

De EU-begroting heeft tot doel financiering te verstrekken voor de uitvoering van EU-beleidsmaatregelen en te investeren in grote projecten die de meeste EU-landen niet zelf kunnen financieren. Nationale regeringen spelen een centrale rol bij het nemen van beslissingen over de EU-begroting: geen enkel belangrijk begrotingsbesluit kan worden genomen zonder de gezamenlijke goedkeuring van de Raad, d.w.z. de ministers van de regeringen van alle EU-landen, en het Europees Parlement.

De EU-begroting maakt slechts ongeveer 1 % uit van het bruto nationaal inkomen (bni) van elk EU-land. Ter vergelijking: de overheidsuitgaven van de eigen regeringen van de EU-landen vertegenwoordigden in 2021 gemiddeld 51 % van hun bni. De EU-begroting is weliswaar klein, maar heeft een grote invloed.

Wat heeft de EU al gedaan?

Dankzij de EU-begroting beschikken we over collectieve goederen waartoe geen enkel EU-land alleen toegang heeft. Denk bijvoorbeeld aan voedselzekerheid, schonere lucht en financiering voor onderzoek en innovatie. Daarnaast zorgt de EU-begroting voor minder ongelijkheid tussen regio’s, bijvoorbeeld via de cohesiefondsen van de EU, die investeringen ondersteunen om het milieu te beschermen en de trans-Europese vervoersinfrastructuur te verbeteren. Sinds 2021 zorgt de begroting voor macro-economische stabilisatie via Next Generation EU (NGEU). Dat is een tijdelijk EU-pakket van 800 miljard euro om de EU-landen te helpen de economische en sociale gevolgen van de COVID-19-pandemie aan te pakken en van de crisis te herstellen. De EU-begroting ondersteunt ook onze doelstellingen op het gebied van buitenlands beleid. Denk bijvoorbeeld aan de financiële steun die Oekraïne heeft gekregen in de vorm van leningen.

Naar aanleiding van een akkoord tussen de EU-instellingen in 2020 over de “eigen middelen” (begrotingsontvangsten) van de EU, is de EU bezig met de invoering van concrete plannen om de NGEU-schuld terug te betalen. In december 2021 kondigde de Europese Commissie een voorstel aan om gebruik te maken van inkomsten uit het EU-emissiehandelssysteem, middelen die worden gegenereerd via het voorgestelde mechanisme voor koolstofgrenscorrectie en, in het kader van een internationale overeenkomst, restwinsten van multinationale ondernemingen. Daarnaast stelde de Commissie in juni 2023 voor om een tijdelijke nationale bijdrage in te voeren die door de EU-landen wordt betaald op basis van bedrijfswinsten. Het Europees Parlement steunt de voorstellen van de Commissie.

Welke uitdagingen komen er nog?

De leden van het Europees Parlement die in 2024 worden verkozen, zullen moeten onderhandelen en stemmen over de langetermijnbegroting van de EU, het zogenoemde meerjarig financieel kader, voor de periode 2028-2034. Een uitdaging daarbij is om de aandacht te verleggen van de individuele nettopositie van de EU-landen naar het potentieel voor collectieve uitgaven en inkomsten van de EU als geheel, om positieve veranderingen in de EU-landen teweeg te brengen en ons leven te verbeteren.

De ontvangstenzijde van de EU-begroting is sinds 1988 nauwelijks veranderd. De vereiste van eenparigheid van stemmen in de Raad en de daaropvolgende verplichte formele goedkeuring van wijzigingen door alle EU-landen vormen grote uitdagingen voor elke hervorming. Als er uiterlijk in 2028 onvoldoende nieuwe inkomsten aan de EU-begroting zijn toegevoegd, wanneer de terugbetaling van de NGEU-schuld begint, komen we mogelijk voor het volgende dilemma te staan: we zullen ofwel de uitgaven voor de reeds door de EU-leiders vastgestelde prioriteiten moeten verminderen en de uitgavenzijde van de begroting dus aanzienlijk moeten hervormen, ofwel de bijdragen van de EU-landen moeten verhogen. Onvoldoende nieuwe financiering kan ook leiden tot een verminderde capaciteit om te reageren op nieuwe beleidsuitdagingen of onvoorziene crises met gevolgen voor ons allemaal.