Προκειμένου να μπορούμε να απολαμβάνουμε τον ευρωπαϊκό τρόπο ζωής μας, είναι πολύ σημαντικό να διαθέτουμε αποτελεσματικά και βιώσιμα διευρωπαϊκά δίκτυα μεταφορών. Η ΕΕ αναπτύσσει δίκτυα για τις οδικές, τις σιδηροδρομικές και τις εσωτερικές πλωτές μεταφορές, ώστε να μπορούν να μεταφέρονται εύκολα τα διάφορα αγαθά και να μπορούν οι πολίτες της να ταξιδεύουν σε όλη την ήπειρο. Καθώς η ΕΕ επιδιώκει να μειώσει τις εκπομπές άνθρακα, η αυτοματοποιημένη οδήγηση διευρύνεται και χρησιμοποιούνται περισσότερο τα εναλλακτικά καύσιμα και τα ηλεκτρικά οχήματα, τα ευρωπαϊκά δίκτυα μεταφορών πρέπει να ανταποκριθούν στις νέες προκλήσεις που προκύπτουν. Η ΕΕ καλείται επιπλέον να αντιμετωπίσει τις νέες προκλήσεις που απορρέουν από τον πόλεμο στην Ουκρανία, και γι’ αυτόν τον λόγο σχεδιάζει να επεκτείνει το δίκτυο μεταφορών της προς την Ουκρανία και τη Μολδαβία.

Τα δίκτυα μεταφορών στην ΕΕ

Οι μεταφορές είναι ένας από τους κύριους τομείς στους οποίους δραστηριοποιείται η ΕΕ εδώ και περισσότερα από 30 χρόνια. Η νομοθεσία που έχουν θεσπίσει τα κράτη μέλη όσον αφορά τις μεταφορές πληροί λοιπόν τα ευρωπαϊκά πρότυπα. Η ΕΕ αναπτύσσει ένα διευρωπαϊκό δίκτυο μεταφορών (ΔΕΔ-Μ), το οποίο περιλαμβάνει σιδηροδρόμους, οδικούς άξονες, εσωτερικές πλωτές οδούς, θαλάσσιες οδούς, λιμένες, αερολιμένες και σιδηροδρομικούς τερματικούς σταθμούς. Στόχος αυτής της πρωτοβουλίας είναι να καλυφθούν τα κενά που υπάρχουν στη νομοθεσία, να εξαλειφθούν τα τεχνικά εμπόδια και να μπορούν όλοι οι πολίτες της ΕΕ να ζουν καλύτερα, όπου κι αν βρίσκονται. Οι χώρες της ΕΕ είναι υπεύθυνες για την κατασκευή και τη συντήρηση των υποδομών, ενώ ο χωροταξικός σχεδιασμός και η έκδοση αδειών γίνεται από τις περιφερειακές αρχές. Ωστόσο, η ΕΕ μπορεί να βοηθήσει τις κυβερνήσεις να επιτύχουν περισσότερα, ενθαρρύνοντας και συντονίζοντας τη συνεργασία τους σε θέματα όπως ο σχεδιασμός υποδομών, τα ρυθμιστικά μέτρα και η χρηματοδοτική στήριξη.

Τι έχει κάνει η ΕΕ μέχρι σήμερα;

Το δίκτυο ΔΕΔ-Μ έχει δύο επίπεδα: ένα κεντρικό δίκτυο κύριων διαδρομών, που αποτελείται από εννέα διαδρόμους μεταφορών ανάμεσα στις διάφορες χώρες, και ένα εκτεταμένο δίκτυο συνδέσεων που καταλήγουν στο κεντρικό δίκτυο. Πολλά έργα έχουν ήδη πραγματοποιηθεί, ενώ πολλά ακόμη βρίσκονται σε εξέλιξη, όπως είναι η δημιουργία ενός ενιαίου ευρωπαϊκού συστήματος για τη διαχείριση της σιδηροδρομικής κυκλοφορίας (ERTMS), που αποσκοπεί να απλοποιήσει τις επιχειρησιακές επικοινωνίες και να βελτιώσει την ασφάλεια. Η κοινή επιχείρηση SESAR 3 αναπτύσσει τεχνολογικές λύσεις για τη διαχείριση αεροσκαφών, μη επανδρωμένων αεροσκαφών και άλλων οχημάτων που πετούν σε μεγάλα ύψη. Η πρωτοβουλία για τον Ενιαίο Ευρωπαϊκό Ουρανό αποσκοπεί να δημιουργήσει έναν ενιαίο ευρωπαϊκό εναέριο χώρο, μειώνοντας τις καθυστερήσεις και το κόστος των πτήσεων, και αυξάνοντας την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητά τους. Το δίκτυο ΔΕΔ-Μ διαθέτει και ένα πρόγραμμα για τις θάλασσες με τίτλο «Θαλάσσιες Αρτηρίες». Όσον αφορά τις οδικές μεταφορές, τα Συστήματα Ευφυών Μεταφορών βοηθούν να γίνουν οι μετακινήσεις πιο ασφαλείς, πιο αποτελεσματικές και πιο βιώσιμες. Προκειμένου να συμπληρώσει το δίκτυο ΔΕΔ-Μ, η ΕΕ συνέβαλε στη δημιουργία του δικτύου EuroVelo, το οποίο περιλαμβάνει 17 ποδηλατικές διαδρομές μεγάλων αποστάσεων και καλύπτει όλη την Ευρώπη. Το δίκτυο αυτό, το οποίο βελτιώνεται συνεχώς, μπορεί να χρησιμοποιείται τόσο από τους τουρίστες όσο και από τους κατοίκους της κάθε περιοχής. Ο μηχανισμός «Συνδέοντας την Ευρώπη» διαθέτει έναν προϋπολογισμό δισεκατομμυρίων ευρώ και παρέχει χρηματοδοτική στήριξη για να πραγματοποιηθούν έργα υποδομών στον τομέα των μεταφορών τόσο εντός όσο και εκτός της ΕΕ.

Ποιες προκλήσεις μάς επιφυλάσσει το μέλλον;

Η ΕΕ αποσκοπεί στο να ολοκληρώσει το βασικό δίκτυο ΔΕΔ-Μ έως το 2030 και το ευρύτερο δίκτυο έως το 2050. Μετά την έναρξη του ρωσικού πολέμου κατά της Ουκρανίας και τα προβλήματα που παρουσιάστηκαν στις εφοδιαστικές αλυσίδες, αποφασίστηκε η διεύρυνση του δικτύου ΔΕΔ-Μ. Γι’ αυτόν τον σκοπό, η ΕΕ διαθέτει χρηματοδότηση για να βελτιώσει τις διασυνοριακές συνδέσεις ανάμεσα στην Ουκρανία και τη Μολδαβία από τη μία πλευρά και τις γειτονικές τους χώρες στην ΕΕ από την άλλη πλευρά (τη Ρουμανία, την Ουγγαρία, τη Σλοβακία και την Πολωνία). Τα έργα αυτά θα διευκολύνουν τη μεταφορά εμπορευμάτων μεταξύ της ΕΕ και της Ουκρανίας. Ωστόσο, παραμένουν ακόμη ορισμένες δυσκολίες που πρέπει να επιλυθούν, όπως για παράδειγμα το διαφορετικό εύρος των σιδηροδρομικών γραμμών στην Ουκρανία και στις γειτονικές ευρωπαϊκές χώρες. Η ΕΕ σχεδιάζει επίσης να αναβαθμίσει τους θαλάσσιους λιμένες και τους λιμένες εσωτερικής ναυσιπλοΐας και να εφαρμόσει το ERTMS σε ολόκληρο το δίκτυο ΔΕΔ-Μ.

Το 2021 η ΕΕ πρότεινε το πακέτο «Fit for 55», μια σειρά από νομοθετικά μέτρα που θα βοηθήσουν να επιτευχθεί ο στόχος να μειωθούν οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου κατά 55% το 2030 σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990. Ανάμεσα σε αυτά τα νέα μέτρα περιλαμβάνεται ένας κανονισμός που προβλέπει μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα κατά 100% τόσο για τα καινούργια αυτοκίνητα όσο και για τα καινούργια ημιφορτηγά από το 2035 και μετά. Για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος θα πρέπει να χρησιμοποιούνται περισσότερο εναλλακτικά καύσιμα, αλλά και ηλεκτρικά οχήματα, για τα οποία θα χρειαστούν και καλύτερες υποδομές φόρτισης. Τον Ιούλιο του 2023 η ΕΕ ενέκρινε έναν νέο κανονισμό που ορίζει ότι από το 2025 και μετά θα πρέπει να εγκατασταθούν σταθμοί φόρτισης για αυτοκίνητα ανά τουλάχιστον 60 χλμ. στους μεγάλους οδικούς άξονες, ενώ θέτει επίσης στόχους για να παρέχεται «οικολογική φόρτιση» σε φορτηγά, πλοία και αεροσκάφη. Είναι ακόμη αναγκαίο να αναπτυχθεί περαιτέρω ο σιδηρόδρομος, ο οποίος είναι πολύ πιο αποδοτικός για το κλίμα από άλλους τρόπους μεταφοράς. Η ποδηλασία ως βιώσιμος τρόπος μεταφοράς πρέπει επίσης να ενσωματωθεί καλύτερα στην πολιτική μεταφορών της ΕΕ.